Smeren of leren? Waarom de zon niet je vijand is

Wat zit er eigenlijk in je zonnebrand?

De meest gebruikte zonnefilters in Nederland zijn synthetische stoffen zoals:

• Ethylhexyl Triazone
• Tinosorb S 
• Octocrylene
• Avobenzone

Deze filters werken in je huid. Ze absorberen UV-straling en zetten die om in warmte. Dat klinkt technisch knap, maar betekent in de praktijk dat je huid een werkveld wordt voor chemische reacties. Deze stoffen:

• Dringen je huid binnen
• Veroorzaken vrije radicalen bij afbraak
• Kunnen je hormonale ritme verstoren 
• Belasten je lever
• Storen de communicatie tussen huid, zon en herstel

“Je huid ademt. Ze voelt. Ze communiceert met het licht. Smeer je haar dicht, dan doof je haar intelligentie”

“Chemische filters beschermen niet van buitenaf, maar grijpen pas in als de straling al ín je huid zit. Daarbij blijft je buitenste huidlaag onbeschermd – alsof die er niet toe doet. Maar die laag is je eerste waarschuwingssysteem, rijk aan antioxidanten, vetten en pigment. Wie dat negeert, verstoort het hele ecosysteem van de huid en niemand weet precies wat de gevolgen voor de natuurlijke functies verderop in je lichaam zijn.” 

Ze beschermen dus niet door UV buiten te houden, maar door het om te zetten in hitte ín je lichaam. Ondertussen wordt je natuurlijke waarschuwingssysteem (roodheid, warmte, discomfort) onderdrukt. Je verbrandt minder snel – maar dat betekent niet dat er geen schade ontstaat.

Denk aan:

Dat is veel, voor iets wat zogenaamd bescherming moet bieden. En dan hebben we het nog niet eens over wat dit doet met het wonder van je eigen lichaam: een intelligent systeem dat je met zorg en ritme kunt ondersteunen – in plaats van onderdrukken.

Neem homosalate. Een chemisch zonnefilter dat volgens laboratoriumonderzoek mogelijk hormoonverstorend werkt – vooral bij langdurige blootstelling of in hoge doseringen. De wetenschap weet: het wordt via de huid opgenomen. De reactie? Niet schrappen, maar simpelweg de hoeveelheid verlagen. Alsof ‘een beetje hormoonverstoring’ ineens wél oké is. Zelf heb ik daar moeite mee. Ik ben liever geen experiment waar we over tien jaar spijt van hebben. Kijk naar oxybenzone: jarenlang de meest gebruikte filter in zonnebrandcrèmes. Inmiddels in Europa sterk beperkt vanwege duidelijke aanwijzingen voor hormoonverstoring. En niet de enige. Meerdere filters zijn inmiddels verboden binnen de EU – omdat ze te diep in je lichaam ingrijpen. Let op: deze stoffen zitten nog wel in buitenlandse crèmes (met name uit de VS), en soms in oude tubes uit je strandtas.

Wat doet de zon dan wel?

We hebben het vooral gehad over wat zonnebrand níét doet. Maar wat doet zonlicht eigenlijk wél? De zon is geen vijand, maar een oeroude bondgenoot. Haar licht activeert al bij zonsopkomst een cascade aan processen: via het POMC-systeem maakt je lichaam stoffen aan zoals serotonine, melanine, melatonine en endorfines – allemaal signalen die ritme, stemming en herstel sturen.

Zonlicht helpt je interne klok synchroniseren, ondersteunt het immuunsysteem, en stimuleert de aanmaak van EZ-water: een gestructureerde vorm van water in je cellen die essentieel is voor energie, herstel en lymfestroom.

Wil je nog meer weten over de werking van de zon, EZ water en POMC?  In een eerder blog leg ik uit hoe je op een natuurlijke manier met zonlicht kunt samenwerken. Niet alleen in de zomer, maar het hele jaar door. Met simpele gewoontes zoals ochtendlicht, blootstelling op huid en ogen, minder schermlicht in de avond en voeding die je lichaam werkelijk voedt.

Waar we onszelf zijn gaan beschermen tegen zonlicht, vergeten we soms dat dit licht ook voedt, reguleert en herstelt. Mits je ermee leert samenwerken.

Wat helpt dan wél?

Er zijn veilige, natuurlijke alternatieven die beschermen zonder je lichaam te belasten.

En wat bij kinderen?
Kinderen hebben een dunnere huid en een nog niet volgroeid ontgiftingssysteem. Juist daarom is het belangrijk om voorzichtig te zijn met chemische zonnefilters – ze kunnen dieper doordringen en het lichaam meer belasten. Bouw zonblootstelling langzaam op, laat ze dagelijks ochtendlicht opvangen, en kies bij langdurige blootstelling voor natuurlijke bescherming zoals non-nano zinkoxide of beschermende kleding. Een hoedje, luchtige kleding en spelen in de schaduw zijn vaak effectiever dan een dikke laag crème. Wat voor kinderen geldt, geldt in zekere zin ook voor volwassenen. We mogen opnieuw leren hoe we onze huid – van binnenuit én van buitenaf – sterker maken.

Van binnenuit:

• Zorg voor antioxidanten via voeding zoals rode (goji)bessen, groene groenten of cacao, en geef je lijf goede vetten zoals omega 3 (onmisbaar, kijk eens bij mijn Gouden glitter olie hier kun je vandaag nog mee starten), roomboter en extra vierge olijfolie. Daarnaast is vooral astaxanthine een top anti oxidant die helpt tegen verbranden, hoewel dit wat lastig uit voeding te halen is
• Zorg voor voldoende mineralen en gezuiverd water

Van buitenaf:

• Bouw je blootstelling aan zonlicht langzaam op, het hele jaar door
•  Gebruik alleen bij langdurige blootstelling een minerale zonnefilter zoals non-nano zinkoxide (deze blijft op de huid en weerkaatst UV komt niet in de bloedbaan) of kies eventueel voor frambozenzaadolie als lichte, antioxidatieve ondersteuning
• Vermijd zonnebrillen en lenzen in de ochtendzon (om het volledige spectrum binnen te krijgen) 
• Draag luchtige, natuurlijke kleding met lange mouwen, eventueel een zonnehoed en zoek waar nodig schaduw op 

Na de zon? Zie de zon ondergaan. Geef je huid rust. Geen zeep maar olie. Geen parfum, maar hydrosol. Zon vertrouwen bouw je ook op in de schaduw erna

In plaats van te blokkeren, kun je leren afstemmen. Train je huid en je ritme. Laat je lichaam leren, reageren, sterker worden. 

Wat als we de essentie zijn vergeten?

We zitten meer binnen dan ooit. We smeren, vermijden de zon, en leven achter glas onder onnatuurlijk licht en in de straling van telefoon- en computerschermen. Toch blijft huidkanker toenemen. Op zijn minst interessant is dat de gevaarlijkste vorm, het melanoom, ook ontstaat op plekken waar zonlicht nauwelijks komt: voetzolen, oksels, billen.

Misschien missen we iets.
Misschien zijn we vergeten dat we natuur zijn, en dat ons lichaam gebouwd is op licht. Op ritme. Op voeding die leeft.

Een lichaam dat in verbinding staat met de zon, met haar ritme, en met de seizoenen, herstelt anders. Reageert anders. Beschermt zichzelf anders. Niet door alles te blokkeren, maar door mee te bewegen. Met opbouw, met vetten, met rust.

De zon is geen vijand.
Maar chemische crèmes die natuurlijke signalen blokkeren zónder je werkelijk te voeden – dát verdient op z’n minst wat kritische vragen.

Dat betekent niet dat zonlicht geen risico’s kent – maar wel dat het gesprek over zon en gezondheid meer nuance verdient. Ritme, voeding, slaap, antioxidanten en opgebouwde tolerantie spelen allemaal mee. Hoe je je huid traint in het ingaan met de zon lees je ook op mijn instagram

Op mijn Instagram vind je een mooie en praktische post over zonnetraining

Een vals gevoel van veiligheid?

“We zijn gaan vertrouwen op producten in plaats van op processen. Maar geenenkele crème kan doen wat een lichaam in ritme wel kan”

Wat veel mensen niet weten: het risico van zonnebrandcrèmes zit niet alleen in de chemie, maar ook in het gedrag dat ze uitlokken. Omdat je minder snel verbrandt, blijf je langer in de zon – vaak zonder te voelen dat je huid overbelast raakt. Dieper liggende schade door UVA bouwt zich stilletjes op, terwijl je lichaam geen alarm slaat.

Zonnebrandcrème verandert ons gedrag. Omdat we minder snel rood worden, blijven we langer in de zon. Daardoor missen we de natuurlijke waarschuwingen van ons lichaam – en lopen we ongemerkt meer schade op.

Meerdere grote studies hebben laten zien dat zonnebrandgebruik níet samenhangt met minder melanomen – en in sommige gevallen zelfs met méér. Niet omdat die crèmes niets doen, maar omdat we daardoor onze natuurlijke waarschuwingssignalen overschrijven.

Beschermen is iets anders dan blokkeren. En zonverbranding voorkomen is niet hetzelfde als gezond omgaan met licht.

Wat juist níet helpt, is het constante schermlicht – het blauwe licht dat je cellen in de war schopt, je bioritme onderdrukt en je huid níet leert omgaan met de zon. En het helpt al helemaal niet om diezelfde huid vervolgens dicht te smeren met chemische filters die diep binnendringen en systemen aanzetten die daar helemaal niet op zitten te wachten.

Tot slot

Verbranding is het probleem. Niet de zon.
Chemische crèmes lijken te beschermen, maar onderdrukken signalen en voeden je huid niet.
Durf weer samen te werken met het licht. Laat je huid leren, reageren en herstellen. Vanuit ritme – niet vanuit angst.

Durf je filters af te leggen. En laat je huid weer samenwerken met het licht.

Zonnige groet,

Ingrid

Klik op de afbeelding om naar de post te gaan

Gebruik je zonnebrand of andere huidproducten? Voer de ingrediënten eens in op één van deze sites. Het levert vaak verrassende inzichten op – en soms een stevige reality check:

• 1. INCI Decoder – www.incidecoder.com➝ Geeft heldere uitleg bij bijna elk cosmetica-ingrediënt.➝ Je kunt een productnaam of los ingrediënt opzoeken. Goed voor inzicht in wat een stof doet én hoe het werkt.
• 2. CodeCheck – www.codecheck.info➝ Populaire Europese site/app met focus op hormoonverstorende stoffen, allergenen en milieu-impact.➝ Ook beschikbaar in het Nederlands. Ideaal voor consumenten die meer willen weten dan enkel ‘veilig of onveilig’.
• 3. EWG’s Skin Deep Database – www.ewg.org/skindeep➝ Amerikaanse site, met scores op basis van gezondheidseffecten en milieu-impact.➝ Let op: hun standaarden zijn strenger dan in de EU.Handig ter vergelijking, maar check altijd ook Europese bronnen.
• 4. Yuka – www.yuka.io➝ App waarmee je in de winkel barcodes scant. Geeft gezondheidsbeoordelingen en alternatieven.➝ Nog niet altijd volledig voor Nederlandse producten, maar steeds uitgebreider.Gebruiksvriendelijk en overzichtelijk.

• Ethylhexyl Triazone; Krachtige UVB-filter. Zeer fotostabiel, maar zet UV-straling ín je huidweefsel om in warmte, wat celstress kan veroorzaken. Je merkt er niets van, maar onderhuids wordt UV omgezet in hitte. En net als een te warme laptop, kan je huid daar op termijn last van krijgen: doorverhitting, celstress en verstoorde signalen.
• Tinosorb S ((Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine); Breedspectrumfilter (UVA & UVB). Wordt als ‘veiliger’ gezien, maar werken ín de huid, niet erbovenop, wat natuurlijke processen kan beïnvloeden. Effecten op lange termijn zijn nog onvoldoende onderzocht. Omdat Tinosorb S zich diep in de huid nestelt, weten we nog niet goed wat de impact op lange termijn is. Het lichaam kan deze stof niet goed afbreken of uitscheiden, en dat roept terechte vragen op.
• Avobenzone; UVA-filter. Instabiel bij zonlicht en kan vrije radicalen veroorzaken bij afbraak. Bovendien blijkt uit onderzoek dat Avobenzone-afbraakproducten – in combinatie met bijvoorbeeld chloor uit zwembadwater – toxische verbindingen kunnen vormen die neurotoxisch zijn voor mens en milieu. Je denkt dat je je huid beschermt, maar ondertussen kunnen er ín je huid processen ontstaan die leiden tot ontstekingen, versnelde huidveroudering en verstoring van je hormonale evenwicht. En het kwalijkste is misschien nog wel dat je er niets van merkt – omdat de natuurlijke signalen (zoals roodheid of irritatie) worden onderdrukt.
• Octocrylene; UVB-filter. Kan uiteenvallen tot benzofenon, een mogelijk kankerverwekkende stof. Stapelt zich op in vetweefsel. Deze filter kan in je vetweefsel terechtkomen, zich daar opstapelen en in je lichaam veranderen in een stof die je hormonen en leverfunctie verstoort. Niet iets wat je regelmatig op je huid wilt smeren.

Een aantal van de gebruikte bronnen:

• 1. Autier P. et al. (1995) – Melanoma and use of sunscreens: an EORTC case–control study in Germany, Belgium and France.
• 2. Gorham ED et al. (2007) – Do sunscreens increase risk of melanoma in populations residing at higher latitudes?
• 3. Bigby M. (1999) – The sunscreen and melanoma controversy. Overzichtsartikel dat de al jaren lopende wetenschappelijke discussie samenvat. Ondanks preventiecampagnes en massaal gebruik is de incidentie van melanoom niet afgenomen.
• 4. Matta MK et al. (2020) – Effect of sunscreen application on plasma concentration of sunscreen active ingredients.

• 5. Matta et al. (2019), JAMA – Chemische filters zoals oxybenzone worden al na één keer smeren in het bloed aangetroffen, in concentraties boven veilige drempels.
• 6. Krause et al. (2012), Int J Androl – Oxybenzone en soortgelijke UV-filters vertonen in dierstudies en in vitro een hormoonverstorende werking.
• 7. SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety), 2021 – Filters zoals 4-MBC zijn niet langer veilig bevonden wegens onvoldoende marge tussen blootstelling en schadelijke werking. Inmiddels verboden in Europa.
• 8. Downs et al. (2016), Arch Environ Contam Toxicol – Oxybenzone schaadt koraalriffen, verstoort de ontwikkeling van jonge koralen en draagt bij aan verbleking.
• 9. Boccellino et al. (2020), Mol Reprod Dev – UV-filters zoals homosalate en octocrylene beïnvloeden de expressie van genen die betrokken zijn bij hormoonhuishouding en vruchtbaarheid

Bronnenlijst – Chemische zonnefilters

• 1. Avobenzone. Bron: Hanson, K.M., & Gratton, E. (2002). UV-induced degradation of Avobenzone in cosmetic formulations. J Photochem Photobiol B. Conclusie: Avobenzone degradeert bij blootstelling aan zonlicht, waarbij vrije radicalen ontstaan die mogelijk schadelijk zijn voor huidcellen en DNA. Stabilisatie met andere filters of antioxidanten wordt aanbevolen, maar dat voorkomt niet alle afbraak.
• 2. Octocrylene. Bron: Balmer, M.E., et al. (2005). Occurrence of UV filter residues in human breast milk. Chemosphere.Conclusie: Octocrylene hoopt zich op in lichaamsweefsel en kan afbreken tot benzofenon, een potentieel kankerverwekkende stof. Deze filter werd aangetroffen in moedermelk, wat duidt op bioaccumulatie en mogelijke hormonale verstoring.
• 3. Tinosorb S (Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine). Bron: Gago-Ferrero, P., et al. (2015). UV filters in aquatic biota from Iberian river basins. Science of the Total Environment.Conclusie: Hoewel Tinosorb S fotostabiel is, werd het teruggevonden in aquatische organismen. Het is persistent in het milieu en breekt slecht af. De biologische impact op lange termijn – bij zowel mens als dier – is nog onvoldoende bekend.
• 4. Ethylhexyl TriazoneBron: SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety). Opinion on Ethylhexyl Triazone. European Commission, 2019.Conclusie: Ethylhexyl Triazone is een zeer sterke UVB-filter die in de huid werkt. Hoewel deze als veilig wordt beschouwd bij beperkt gebruik, zijn er geen langetermijnstudies over chronische blootstelling of biologische afbraak. Werkt uitsluitend intracutaan en wordt niet uitgescheiden via natuurlijke weg.